İncikefalleri Alaska'daki somon balıkları gibi yüzlerce kilometre yol kat etmiyor ancak karşılaştıkları engelleri aşma yöntemleri insanı şaşırtıyor.

04 Haziran 2013

VAN - Dünyada sadece Alaska'da ve Van Gölü'nde her yıl bahar aylarında önemli bir balık göçü yaşanıyor. Van Gölü'nün tuzlu ve sodalı suyunda yaşayabilen tek canlı olan 2 milyar incikefali, yumurtalarını bırakmak üzere Van Gölü'nü besleyen akarsulardaki kilometrelerce süren zorlu yolculuğuna başladı. İncikefalleri Alaska'daki somon balıkları gibi yüzlerce kilometre yol kat etmiyor ancak karşılaştıkları engelleri aşma yöntemleri insanı şaşırtıyor.

Van Erciş’te bu yıl 4. Uluslararası İnci Kefali Göçü Kültür Sanat Festivali kutlandı. Van Valiliği, Erciş Kaymakamlığı, Doğa Gözcüleri Derneği ve Van Yüzüncü Yılı Üniversitesi’nin (VYY) katkılarıyla düzenlenen Erciş’teki İnci Kefali Tabiat Parkı’nda milyonlarca incikefali doğal bentleri geçmek için günlerce uğraşıyor. Aynı anda yüzlerce balık zıplayarak kayaları aşıp, akarsuyun kaynağına ulaşmaya çalışıyor. Göç sonunda yumurtalarını bırakan balıklar göle yeniden geri dönüyor.

60 BİN YILDIR VAR

İncikefallerinin korunması için büyük çaba gösteren ve incikefalleri üzerine akademik araştırmaları bulunan VYY Su Ürünleri öğretim üyesi Prof. Dr. Mustafa Sarı, bu balıkların neden kutsal olduğunu şöyle anlattı: “Dünyada sadece Van’da yaşayan endemik bir tür. İncikefali, Van Gölü oluştuğu 60 bin yıl öncesinden bu yana burada yaşıyor. Bin yıl önceki kiliselerin duvarlarında, 2 bin önceki Urartular’ın kemerlerinde, bakraçlarında ince kefali motifleri var. Van’ın gerçek sahibi incikefalidir. Bunun korunmasına çaba göstermemiz gerekiyor. 1996 rakamlarına göre 15 bin ton balık avlanıyordu. 12 bin tonu kaçaktı. Tehdit eden boyuttaydı. Göç sırasında derelerde avlanılıyordu. Yumurtalarını bırakmak için balıklar göç ettiğinde yemek yemezler, en savunmasız olduğu andır. Bazı yerlerde ellerinizle toplayabilirsiniz. Bu avcılık değil. Bu yüzden 15 Nisan - 15 Temmuz arasında avlanmak yasaklandı.”

BİNLERCE KEZ DENİYOR

Prof. Sarı, göç yolculuğunun zorluklarını ise şöyle anlattı: “İncikefali tatlı su ile tuzlu suyun karıştığı sürede fizlolojik adaptasyon için bekliyor. Bazen 1 hafta, bazen 1 ay sürüyor. Su sıcaklığı 12 derecede balık dereye girmeye başlıyor. Balıklar yumurtayı bırakıncaya ve su sıcaklığı 23 dereye ulaşıncaya kadar devam ediyor. İncikefalinin maksimum ömrü 7 yıl. 3 yaşında sonra yumurtlayabiliyor. Ömründe 5 kez dereye giriyor. Hem dişi, hem de erkek göçe katılıyor. 2 erkek bir dişiyi takip ediyor. Dişi yumurtayı bırakıyor, erkekler de yumurtanın üzerine spermini bırakıyor. Yumurtalar zemine yapışıyor. 3-7 günde yavrular çıkıyor. Onlar da Van Gölü’nü geliyor. En güçlü bireyler suyun kaynağına kadar ilerliyor. Çünkü yumurtalar için en güvenli yer kaynağa en yakın yerdir. Van Gölü’nde en uzak akarsu 23 kilometre. Yaklaşık 2 milyar balık yumurta için göç ediyor. Alaska’daki somonlar 300 kilometre yol alıyor. Yolculuğunda beslenmiyor. O nedenle ölüyor. İnci kefali fazla yol almıyor, yumurtayı bırakıp gelinceye kadar dayanıyor. Çok az kısmı ölüyor.”

Prof. Sarı, inci kefallerinin engelleri aşmak zıpladığını, bunu gerekirse binlerce kez tekrarladığını, birbirinin üzerine yatarak dinlendiğini, engelleri aşamayanların ise oraya yumurtalarını bıraktığını söyledi.